มวยไทย ลมหายใจไม่เคยหยุดนิ่ง

กระแสมวยไทยในยุคปัจจุบันขึ้นลงตามความสนใจของผู้คนในสังคม หากจะเปรียบไปแล้วมวยไทยก็คงคล้ายกับชีวิตของผู้คนที่มีขึ้นมีลง วันนี้มวยไทยที่สังคมส่วนใหญ่รับรู้คือโลกของการต่อสู้บนผืนผ้าใบที่มีเดิมพัน

ในโรงเรียนฝึกมวยไทยหรือค่ายมวยในยุคนี้มีทั้งเด็กๆ และวัยหนุ่ม อีก ทั้ง ยัง มีได้มีแต่เพียงคนไทยเท่านนั้ยังมีชาวต่างชาติลงนวมฝึกซ้อมอยู่ด้วยเช่นเดียวกันมวยไทยนิยมใช้ฝึกเพื่อเสริมสร้างสุขภาพให้แข็งแรงมาหลายปีแล้ว ศิลปะมวยไทยผ่านการปรับตัวให้เข้ากับยุคสมัย ตลอดเวลาและยัง สามารถมีลมหายใจอยู่ได้ผิดกับศิลปะการต่อสู้ดั้งเดิมของไทยอีกหลายอย่างที่ค่อยๆ เลือนหายไปจากการรับ รู้ของผู้คน

ไม่มีความชัดเจนในเรื่องของหลักฐานทางประวัติศาสตร์ถึงที่มาที่ไปของมวยไทย แต่ในสากลมวยไทยได้รับการยอมรับว่าเป็นศิลปะการต่อสู้ประจำชาติไทย เช่นเดียวกันกับที่เทควันโดเป็นของเกาหลี ยูโดและคาราเต้เป็นของญี่ปุ่น ซึ่งคนไทยทุกคนสามารถถือเป็นความภาคภูมิใจได้

ในประวัติศาสตร์ชาติไทยคงไม่มีใครไม่รู้จักนายขนมต้มยอดนักมวยไทยที่เราได้รับรู้เรื่องราวผ่านทางบทเรียนที่แสดงให้เห็นถึงความเป็นลูกผู้ชายยอดนักสู้ ในอดีตศิลปะการต่อสู้ของไทยหลายแขนงล้วนได้รับการสนับสนุนจากในรั้วในวังดังที่สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติระบุไว้ในหนังสือศิลปะมวยไทยว่า "...พระเจ้าเสือได้ปลอมแปลงพระองค์เป็นสามัญชน มาชกมวยกับนักมวยฝีมือดีของเมืองวิเศษไชยชาญ และสามารถชกชนะนักมวยเอกถึง ๓ คน ได้แก่ นายกลาง หมัดตาย นายใหญ่ หมัดเหล็ก และนายเล็กหมัดหนัก โดยทั้ง ๓ คน ได้รับความพ่ายแพ้อย่างบอบชํ้าจากฝีมือการชกมวยไทยของพระองค์...”

จากการต่อสู้ด้วยมือเปล่ามวยไทยเริ่มใช้นวมสวมมือครั้งแรกในสมัยรัชกาลที่ ๖ มีการกำหนดกฎกติกาในการชก แบ่งคู่ชกออกเป็นมุมแดงและมุมน้ำเงินเช่นเดียวกับมวยสากล ในยุคนี้มีค่ายมวยเกิดขึ้นมากมาย คหบดีที่มีชื่อเสียงคนหนึ่งชื่อว่า เจ้าเชตุ ได้จัดสร้างสนามมวยขึ้นในที่ดินของตนเองเพื่อนำรายได้จากการชกมวยไปบำรุงกิจการทหาร เมื่อเกิดสงครามโลกครั้งที่ ๒ ทำให้กิจกรรมการชกมวยไทยต้องหยุดลงพอสงครามสงบลงยุคเฟื่องฟูของมวยไทยจึงได้เริ่มต้นขึ้น ได้รับความสนใจจากผู้คนในสังคม

สำหรับสนามมวยระดับมาตรฐานของประเทศ คือ สนามมวยลุมพินีและสนามมวยราชดำเนินนั้น เกิดขึ้นไม่ พร้อมกัน สนามมวยราชดำเนินก่อตั้งเมื่อวันที่ ๒๓ ธันวาคม ๒๔๘๘ และจัดให้มีการแข่งขันชกมวยอาชีพขึ้น จนกระทั่งวันที่ ๘ ธันวาคม ๒๔๙๙ สนามมวยลุมพินีจึงได้ถือกำเนิดขึ้นตามมา นักมวยส่วนใหญ่ได้ใช้ทั้งสองสนามนี้ในการขึ้นชกสร้างชื่อเสียงให้กับตนเอง

นักมวยที่จะขึ้นชกในสนามทั้งสองจะแยกตามน้ำหนักตัวที่กำหนดขึ้น เกิดกติกามวยไทยอาชีพเป็นครั้งแรกฉบับ พ.ศ. ๒๔๙๘ แก้ไขปรับปรุงจากฉบับ พ.ศ. ๒๔๘๐ ของกรมพลศึกษา วันเสาร์ที่ ๔ กันยายน ๒๔๙๘ มีการถ่ายทอดการชกมวยจากสนามราชดำเนินเป็นครั้งแรก

วันเวลาของมวยไทยเดินทางผ่านยุคสมัยมาถึงปัจจุบันกินเวลายาวนาน ทุกวันนี้มวยไทยผูกติดอยู่กับธุรกิจอย่างแนบแน่นไม่ว่าจะเป็นการชกในสนามมวยที่ได้มาตรฐานหรือการฝึกมวยเพื่อการออกกำลังกาย แต่ก็ไม่อาจปฏิเสธได้ว่าธุรกิจกับมวยไทยทำให้ทุกวันนี้กระแสของมวยไทยยังไม่หายไปจากการรับรู้ของผู้คน แม้ว่าแก่นแท้หลายอย่างของความเป็นศิลปะมวยไทยจะสูญหายไปแต่ก็คงยังดีกว่าไม่มีการสืบทอดเลย

เราออกสำรวจไปตามค่ายมวยที่มีชื่อเสียง พบว่าหลายค่ายเปิดโรงเรียนสอนมวยไทยสำหรับชาวต่างชาติอย่างเป็นเรื่องเป็นราว มีที่พักพร้อมสำหรับฝึกมวย บางคนมาฝึกเพื่อสุขภาพ บางคนฝึกเพื่อมีวิชา บางคนเรียนเพื่อมุ่งมั่นเป็นนักมวยไทยอาชีพ ซึ่งทางค่ายมวยมีโปรแกรมการฝึกแบ่งเป็นประเภทต่างๆ ให้เลือก และที่สำคัญค่ายมวยที่เปิดรับฝึกสอนมวยไทยให้ชาวต่างชาติมิได้มีอยู่แต่เพียงในกรุงเทพฯ เท่านั้น ยังกระจายอยู่ตามหัวเมืองท่องเที่ยวสำคัญด้วย อาทิ พัทยา ภูเก็ต สมุย ลีลาแม่ไม้มวยไทย

ในอดีตผู้คนฝึกมวยเพื่อใช้ป้องกันตัว โดยมีจุดมุ่งหมายหลักคือนำไปใช้ในสถานการณ์ที่ไม่ปกติ การเข้าสู่ศึกสงครามเมื่อยุคสมัยเปลี่ยนบ้านเมืองสงบขึ้น วิชาความรู้ในเชิงมวยไทยเดินออกจากวังสู่บ้าน จากสนามรบสู่ท้องถนน เวทีการแสดง ปรับตัวมาเป็นกีฬาการต่อสู้ที่ใช้อวัยวะแทบจะทุกส่วนของร่างกายให้เป็นประโยชน์ ถือเป็นวิชาการต่อสู้ด้วยมือเปล่าที่มีประสิทธิภาพที่สุดแขนงหนึ่งของโลกแห่งการต่อสู้

เมื่อศิลปะมวยไทยแพร่กระจายจากวังสู่วัดสู่บ้านก่อเกิดเป็นทางมวยที่แตกต่างหลากหลาย อาทิ มวยโคราช มวยไชยา แม่ไม้มวยไทยเกิดการต่อยอดดัดแปลงเป็นแบบแผนของแต่ละครูมวยแต่ละภูมิภาค

ครูแปรง แห่งบ้านครูแปรง หนึ่งในผู้เชี่ยวชาญวิชาศิลปะการต่อสู้ของไทย อธิบายเคล็ดวิชาการต่อสู้มวยไทยโบราณในแบบบ้านครูแปรงว่า "ปิด ปัด ป้อง” สามคำ สามารถสร้างรูปแบบการต่อสู้ป้องกันตัวด้วยศิลปะมวยไทยได้อย่างน่าสนใจ โดยมีคำสอนที่ชัดเจนว่านักเรียนที่มาฝึกมวยที่บ้านครูแปรง มีวิชาไว้เพื่อป้องกันตัว

แน่นอนว่าโรงเรียนฝึกวิชามวยไทยในแบบบ้านครูแปรงย่อมแตกต่างจากบรรดาค่ายมวยไทยที่มีนักมวยในสังกัดและเปิดโอกาสให้บุคคลภายนอกเข้ามาเรียนรู้ฝึกมวยไทยได้ เช่น ที่โรงเรียนของอดีตนักมวยไทยที่มีชื่อเสียงคนหนึ่ง เจริญทอง เกียรติบ้านช่อง ความมุ่งหวังของนักเรียนมวยไทยที่หลายคน ไม่ได้ขีดไว้ที่การชกอาชีพ พวกเขามาฝึกมวยเพื่อสุขภาพ เราได้คุยกับคุณแม่วัยกลางคนที่มาฝึกมวยไทยที่นี่ เธอบอกว่ามาลองดูตามคำชักชวนของเพื่อนเพื่อจะใช้ลดน้ำหนัก แต่พอฝึกแล้วไม่เพียงสามารถลดน้ำหนักได้ แต่สิ่งที่ได้เพิ่มมาคือเรื่องสุขภาพและบุคลิกภาพ ในขณะที่คุณแม่อีกท่านพาลูกชายมาฝึกมวยไทยก่อนจะส่งลูกไปเรียนต่างแดน เพราะอยากให้ลูกมีวิชาป้องกันตัวในยามเกิดเหตุไม่คาดฝัน สุดท้ายจากการมานั่งเฝ้าลูกกลายมาเป็นนักเรียนด้วยอีกคน เรื่องสุขภาพและน้ำหนักส่วนเกินที่หายไปคือสิ่งที่ได้รับ ที่สำคัญเธอบอกว่าลูกชายมีสมาธิมากขึ้น กล้าแสดงออก และบุคลิกภาพดีขึ้น

สามารถ พยัคฆ์อรุณ คือนักมวยไทยในตำนานที่ยังมีลมหายใจ ครองแชมป์มวยไทยมากมายก่อนก้าวข้ามสังเวียนมาชกมวยสากล ประสบความสำเร็จได้เป็นถึงแชมป์โลก ทุกวันนี้ยังฝึกมวยไทยอย่างสม่ำเสมอ มีค่ายมวยไทยเป็นของตนเองที่ชื่อว่าภพธีรธรรม และยังเปิดสอนมวยไทยให้กับผู้คนทั่วไป รวมทั้งเดินทางไปสอนมวยตามสถานที่ต่างๆ ทั้งในและต่างประเทศ มีทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติมาเป็นลูกศิษย์มากมายวันที่เราแวะไปที่ค่ายภพธีรธรรม บรรดานักมวยอาชีพกำลังเริ่มลงนวมฝึกซ้อมในช่วงบ่าย โดยมีตั้งแต่วัยเด็กไปจนถึงวัยผู้ใหญ่ และที่ผสมร่วมด้วยคือบรรดามือสมัครเล่นทั้งที่มาเรียนรู้เพื่อออกกำลังกาย เพื่อฝึกฝนให้มีวิชาต่อสู้ติดตัวและบรรดาชาวต่างชาติที่กำลังฝึกฝนไต่เต้าเพื่อก้าวขึ้นไปชกอาชีพ

อะไรคือสิ่งที่ดึงดูดใจให้ชาวต่างชาติเหล่านี้เดินทางข้ามน้ำข้ามทะเลมาเรียนรู้ฝึกฝนมวยไทย หนุ่มชาวอเมริกันที่มาใช้วันพักผ่อนของเขาร่วมเดือนด้วยการอยู่กับมวยไทยบอกว่า สำหรับเขาวิชาการต่อสู้ด้วยมือเปล่าถือเป็นสุดยอดและเขาคิดว่ามวยไทยจัดอยู่ในอันดับต้นๆ เมื่อเริ่มลงมือฝึกซ้อมและเรียนรู้ เขาพบว่ามันไม่เพียงแค่ส่งเสริมเรื่องสุขภาพแต่ยังมีเรื่องอื่นๆ ตามมาอีกหลายอย่าง

บรรดานักมวยชาวต่างชาติเหล่านี้มีความมุ่งมั่นในการเรียนรู้ฝึกฝน สำหรับตำนานมวยไทยอย่างสามารถบอกว่าชีวิตเขาไม่เคยห่างจากมวยไทย ทุกวันนี้แม้เลิกชกแล้ว แต่ก็ยังคง ลงนวมซ้อมฝึกมวยทุกวัน รวมทั้งถ่ายทอดวิชามวยไทยสู่เด็กรุ่นหลัง สนับสนุนให้ขึ้นไปโลดแล่นอยู่บนเวทีผ้าใบอาชีพ

ที่ค่ายมวยไทยทุกวันนี้ก็ยังไม่ต่างไปจากเมื่อวันวานนักยังคงมีพ่อแม่พาเด็กมาฝากเพื่อให้ฝึกมวย โดยใช้เวลาไม่แตกต่างจากผู้ใหญ่ เมื่อฝึกฝนจนเริ่มเข้าฝักในสายตาครูบทพิสูจน์แรกคือการก้าวขึ้นชกบนเวทีผ้าใบ

หากสนามต่อสู้อย่างราชดำเนินและลุมพินีเป็นปลายทาง แล้วจุดเริ่มต้นอยู่ที่ไหน ในประเทศไทยมีสนามมวยระดับภูมิภาคกระจายตัวอยู่หลายแห่งให้บรรดานักมวยอาชีพเดินสายเก็บเกี่ยวประสบการณ์ ระดับต่ำลงไปยังมีเวทีกลางแจ้งที่เดินสายจัดแข่งขันเวียนไปทั่วประเทศ บรรดาเด็กๆ ได้ใช้สนามเหล่านี้เป็นบททดสอบ เป็นประตูที่ก้าวเข้าสู่โลกของมวยไทยอาชีพอย่างเต็มตัวต่อไป

"เวทีภูธร” ใครบางคนเอ่ย เราใช้เวลาอยู่นานกว่าจะหาเวทีมวยกลางแจ้งเจอ มันตั้งอยู่หลังตลาดนัด เวทีเป็นเวทีประกอบแบบถอดเคลื่อนย้ายได้ใช้พื้นที่ไม่กว้างนัก รอบๆ เวทีเหลือพื้นที่ไว้สำหรับคนดู ร้านขายเครื่องดื่ม และพื้นที่สำหรับบรรดาค่ายมวยที่พานักชกมาขึ้นชก ล้อมรอบด้วยรั้วผ้าใบจะเข้าชมได้ต้องเสียค่าบัตร วันที่เรามาเป็นมวยรุ่นเยาว์ล้วนๆ มีทั้งเด็กผู้หญิงและผู้ชายกฎกติกาของเวทีกลางแจ้งยึดถือตาม

กฎกติกามวยไทยเวทีใหญ่ มีกรรมการให้คะแนนครบ ข้างเวทีมีวงดนตรีไทยคอยปลุกเร้าเร่งจังหวะ มีการไหว้ครูก่อนชกครบทุกอย่างตามมาตรฐาน แต่บรรดานักมวยที่ขึ้นชกยังอยู่ในวัยเด็กทั้งหมด และแน่นอนว่ารอบเวทีก็เต็มไปด้วยบรรดาเซียนมวยที่ส่งเสียงเชียร์กันอย่างดุดัน เวทีรูปแบบนี้อาจดูเหมือนไม่มีความหมายหากเรามองที่ความสมบูรณ์แบบของสิ่งก่อสร้างหรือรูปลักษณ์แต่สำหรับแวดวงมวย นี่คือบทเริ่มต้นที่ทำการคัดสรรตรวจสอบบรรดานักมวยไทยที่จะก้าวไปโลดแล่นอยู่ในแวดวงมวยอาชีพต่อไปในอนาคต

ทุกวันนี้เมื่อเราพูดว่าจะอนุรักษ์ศิลปะมวยไทยได้อย่างไร คงเป็นเรื่องที่ถกเถียงกันวุ่นวายไม่แพ้ศิลปวัฒนธรรมของไทยด้านอื่นๆ มวยไทยเป็นทั้งกีฬา เป็นทั้งการแสดง วันนี้บนเวทีผ้าใบที่ต่อสู้กันอย่างดุเดือด โดยมีเรื่องของธุรกิจเข้ามาเกี่ยวข้อง คงเป็นเรื่องยากที่จะเห็นแม่ไม้มวยไทยแบบดั้งเดิม แต่หากอยากเห็นรูปแบบของแม่ไม้มวยไทยที่สง่างาม การแสดงโชว์ศิลปะมวยไทยเป็นช่องทางที่สามารถนำเสนอได้

บนเวทีของการต่อสู้ที่เป็นลมหายใจที่หล่อเลี้ยงแวดวงมวยไทยอยู่นั้น มีองค์ประกอบหลายอย่างผสมรวมเข้าไว้ด้วยกัน แต่เมื่อเราตัดเรื่องของธุรกิจออก เพ่งมองไปยังชีวิตที่อยู่รายรอบ เราจะเห็นความเป็นจริงว่าเด็กๆ ที่ก้าวเข้าสู่แวดวงนี้เกือบทั้งหมด หรืออาจพูดได้ว่าทั้งหมดมาจากแรงผลักของพ่อแม่ครอบครัว ฝึกมวยอยู่ในกรอบในวินัย แววตามุ่งมั่นยามอยู่บนเวทีนั้นยากที่จะพบเห็นได้โดยทั่วไป "มวยเด็กมันไม่มีมารยา มันชกด้วยหัวใจ” เซียนมวยข้างเวทีบอก

ไม่มีใครตอบได้ว่าเส้นทางจะไปจบที่ไหน ก้าวขึ้นไปเป็นแชมป์ หรืออาจจะเลิกในเร็ววันนี้ มวยไทยก็เฉกเช่นกีฬาอีกหลายชนิดจะได้ดีต้องเริ่มกันตั้งแต่เด็กถ้าอยากจะยึดเป็นอาชีพ แม้จะเป็นเด็ก แม้จะมีหัวใจอันสดใส แต่บางครั้งความกดดันของบรรยากาศรอบตัวก็ถาโถมใส่จนแทบจะรับมือไม่ไหว เราเห็นนักมวยเด็กอาเจียนกลางเวทีหลังจากผ่านไปสองยก หลังจากนั้นเหมือนยกภูเขาออกจากอก จากที่ถูกรุกไล่กลับกลายมาเป็นทำได้อย่างใจนึกคว้าชัยชนะไปในที่

สุดท้ายที่สุดแล้วเราเชื่อว่าบทเรียนของการโลดแล่นอยู่บนเส้นทางการต่อสู้ของมวยไทยจะทำให้เด็กๆ เหล่านี้มีภูมิคุ้มกัน สำหรับอีกหลายครอบครัวเงินรางวัลจากการขึ้นชกของเด็กเป็นส่วนหนึ่งที่นำไปช่วยจุนเจือครอบครัว

รูปแบบการจัดชกมวยไทยปรับเปลี่ยนไปตามยุคสมัย บางคนบอกว่ามันเป็นโชว์กีฬา แต่นักมวยอย่างบัวขาวคงไม่สามารถทำให้รายการที่เขาขึ้นชกเป็นที่นิยมได้หากเขาไม่มีฝีมือการชกมวยไทยจริงๆ และแน่นอนว่าหากลองค้นข้อมูลดูเชื่อว่าวัยเด็กของบัวขาวย่อมต้องเคยผ่านเวทีมวยภูธรกลางแจ้งมาแล้วอย่างแน่นอน ความสำเร็จในวันนี้แลกมาด้วยความมุ่งมั่นอย่างไม่ต้องสงสัย

มวยไทยจะไม่มีวันขาดช่วงสืบต่อ มันอาจจะได้รับความสนใจอย่างคึกคักอีกครั้ง และอาจจะซบเซาลงอีกครั้ง เวทีภูธรที่เดินสายจัดไปทั่วประเทศจะยังคงเป็นบททดสอบแรกที่สำคัญให้กับทุกชีวิตที่จะก้าวเข้ามาสู่แวดวงมวยไทยอาชีพ เช่นเดียวกันกับที่การโชว์ศิลปะแม่ไม้มวยไทยก็จะยังคงได้รับการบรรจุอยู่ในรายการเพื่อโปรโมตนำเสนอเกี่ยวกับประเทศไทยให้โลกได้รับรู้ ผู้คนกลุ่มหนึ่งก็จะเลือกมวยไทยเป็นกิจกรรมการออกกำลังกายเพื่อสุขภาพต่อไป เราจะมีนักมวยไทยที่โด่งดังไม่แพ้บัวขาวในอนาคต