
ต้นโพธิ์ คือ ต้นไม้แห่งปัญญา เป็นศูนย์รวมความเชื่อและความศรัทธาของชาวพุทธมาตั้งแต่สมัยพุทธกาลมากกว่า ๒,๐๐๐ ปี คำว่า "โพธิ” เป็นชื่อที่ใช้เรียกขานต้นไม้ที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าแต่ละพระองค์ทรงประทับใต้ต้นไม้ต้นนั้น ๆ และได้ตรัสรู้ ต้นโพธิ์จึงมีความหมายว่าต้นไม้แห่งการตรัสรู้ (โพธิ แปลว่า เป็นที่รู้หรือเป็นที่ตรัสรู้) และยังเป็นต้นไม้ที่ชาวพุทธ พราหมณ์ และฮินดูให้ความเคารพนับถือกันอย่างสูงอีกด้วย ได้รับการกราบไหว้บูชาเคารพเรื่อยมา และมีความเชื่อสืบทอดกันมาว่า ต้นโพธิ์เป็นต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์จึงไม่เหมาะสมที่จะปลูกในบริเวณที่พักอาศัย เพราะหากเจ้าของดูแลได้ไม่ดีหรือไม่เหมาะสมแล้วก็อาจจะทำให้เกิดเหตุไม่ดีตามมาแก่คนในครอบครัว (ซึ่งอาจจะเป็นกุศโลบายของคนโบราณ เนื่องจากระบบรากของต้นโพธิ์สามารถชอนไชไปได้ไกลเพื่อที่จะหาอาหารถ้าปลูกใกล้พื้นที่บริเวณที่อยู่อาศัยจะทำให้โครงสร้างบ้านหรืออาคารที่อยู่ใกล้เคียงนั้นเกิดความเสียหายได้) โดยต้นโพธิ์ศรีมหาโพธิ เป็นต้นไม้ ๑ ใน ๖๕ ต้น ที่ถูกรวบรวมไว้ในหนังสือทรงคุณค่า ชื่อ "รุกขมรดกของแผ่นดิน ใต้ร่มพระบารมี” ซึ่ง กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ได้จัดทำขึ้น เพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร ผู้เปรียบดัง "ร่มโพธิ์ไทร” ของปวงชนชาวไทย เนื่องในโอกาสเฉลิมพระชนมพรรษา ๖๕ พรรษา ๒๘ กรกฎาคม ๒๕๖๐
เรื่องเล่าเกี่ยวกับตำนานที่มาของต้นโพธิ์ศรีมหาโพธิ ณ วัดต้นโพธิ์ศรีมหาโพธิ ตำบลโคกปีบ อำเภอศรีมโหสถ จังหวัดปราจีนบุรี ซึ่งเป็นรุกขมรดกของแผ่นดิน มีตำนานเล่าขานสืบต่อกันมาว่า "ในอดีตเมื่อครั้ง พระเจ้าทวานัมปะยะดิษฐ์ เจ้าครองเมืองศรีมโหสถ ในสมัยขอมเรืองอำนาจทรงเลื่อมใสในพระพุทธศาสนา จึงได้ส่งคณะทูตเดินทางไปขอกิ่งโพธิ์ที่พระพุทธเจ้าประทับเมื่อคราวตรัสรู้ จากเจ้าผู้ครองนครปาตลีบุตร ประเทศอินเดีย เพื่อนำกิ่งโพธิ์นั้นมาปลูกที่วัดต้นโพธิ์ศรีมหาโพธิ” ซึ่งสันนิษฐานว่าเป็นหน่อจากต้นพระศรีมหาโพธิ์ สถานที่ตรัสรู้ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ณ เมืองพุทธคยา ประเทศอินเดีย ที่มีอายุกว่า ๒,๐๐๐ ปี โดยสันนิษฐานว่านำเข้ามาปลูกเป็นต้นแรกและเก่าแก่ที่สุดในประเทศไทย โดยลักษณะทั่วไปของต้นโพธิ์ คือ เป็นไม้ต้นใหญ่ สูง ๒๐- ๓๐ เมตร ผลัดใบระยะสั้น เรือนยอดแผ่กว้าง ลำต้นใหญ่สั้นและเป็นพูพอน กิ่งก้านแผ่ขยาย มีรากอากาศไม่มากเปลือกเรียบสีน้ำตาลปนเทา ใบเดี่ยว เรียงสลับ ใบรูปไข่กว้างหรือสามเหลี่ยม ปลายใบยาวแหลม โคนใบรูปหัวใจ ดอกเป็นสีเขียวอ่อนออกรวมเป็นช่อแบบช่อกระจุกตามซอกใบและปลายกิ่งมีดอกตลอดปี ผลสดแบบมะเดื่อ ทรงกลมสีม่วงดำ ออกผลตลอดปี
สำหรับต้นโพธิ์ศรีมหาโพธิ เป็นสัญลักษณ์และเป็นต้นไม้ประจำจังหวัดปราจีนบุรีและเป็นแลนด์มาร์กและอนุสรณ์สถานการท่องเที่ยวสำคัญทางประวัติศาสตร์และพระพุทธศาสนา โดยในวันวิสาขบูชาของทุกปีจะมีงานนมัสการต้นพระศรีมหาโพธิ์ ซึ่งตรงกับวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๖ หรืองานประเพณีนมัสการต้นพระศรีมหาโพธิ์ ที่วัดต้นโพธิ์ อ.ศรีมโหสถ พุทธศาสนิกชนจะพร้อมกันมานมัสการกราบไหว้หลวงพ่อพุทธสุขโข ใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ์ และกราบไหว้พระพุทธรูปปางต่างๆ อีกกว่า ๒๐ องค์ พร้อมปิดทองต้นศรีมหาโพธิ์เพื่อความเป็นสิริมงคลแก่ชีวิต ปักหมุดกันไว้สำหรับวันหยุดยาวช่วงเดือนธันวาคมได้เลยคะทุกคน
สำหรับผู้ที่สนใจอ่านเรื่องราวเกี่ยวกับต้นไม้ทรงคุณค่า ทั้ง ๖๕ ต้น สามารถดาวน์โหลดหนังสือ "รุกข มรดกของแผนดิน ใต้ร่มพระบารมี” ได้ที่ http://tree.culture.go.th/mobile
.................................................
ขอขอบคุณที่มา: หนังสือรุกขมรดกของแผ่นดิน กรมส่งเสริมวัฒนธรรม,http://www.prachinburi.go.th/TSMHO1.htm, https://bit.ly/3EJBRpl